BOLOGNA SÜRECİ'NE KATILIM İÇİN GEREKLİ KOŞULLAR ve İŞLEMLER

Bergen Bakanlar Konferansı'nda Bologna Süreci'ne yeni üyelerin kabulüne ilişkin kriterler Berlin Bildirisi'nde şu şekilde düzenlenmiştir:

Avrupa Kültür Anlaşması'na taraf olan ülkeler Avrupa Yükseköğretim Alanı üyeliği için ehil olacaktır, ki bu aynı zamanda kendi yükseköğretim sistemlerinde Bologna Süreci hedeflerini sürdürmek ve uygulamak konusunda istekli oldukları anlamına gelmektedir. 

Başvuran ülkeler Bologna Süreci'ne katılım için gerekli şartlar ve işlemleri kendilerine yol gösterici olarak değerlendirmektedir. Bu belgenin amacı bu hedefi adil ve şeffaf bir şekilde gerçekleştirmek ve Bologna Süreci'nin ilke ve eylem başlıklarını tek bir belgede birleştirmektir.

1. İLKELER

Üyeler için asıl odaklanılması gereken nokta 10 Eylem Başlığı iken, Bologna Süreci'nin temel ilkelerinin dikkate alınması da eşdeğerde önem taşımaktadır. Avrupa Yükseköğretim Alanı oluşturulması hedefi, her ülkenin kendi yükseköğretimi sistemi felsefesi ile işbirliği içerisinde gerçekleştirilebilir. Tümü Bologna Bildirisi ve/veya Prag ve Berlin Bildirileri'ne uzanan bu prensiplerin detaylı olarak aşağıda belirtildiği şekilde düzenlenmiştir:

- Öğrencilerin ve personelin uluslararası hareketliliği

- Özerk üniversiteler

- Yükseköğretim yönetimine öğrencilerin katılımı

- Yükseköğretim için kamusal sorumluluk

- Bologna Süreci'nin sosyal boyutu

Başvuran ülkelerden başvurularında yukarıda bahsi geçen prensiplere bağlılıklarını teyit etmeleri istenmektedir.

1.1 Öğrencilerin ve Öğretim Görevlilerinin Uluslararası Hareketliliği

"Serbest dolaşımın etkili bir şekilde sağlanması önündeki engellerin ortadan kaldırılması yoluyla hareketliliğin teşvik edilmesi" (Bologna Bildirisi) 

"Bakanlar, demokratik değerleri, kültürlerin, dillerin ve yükseköğretim sistemlerinin çeşitliliğini içeren Avrupa Yükseköğretim Alanı'nın zenginliğinden faydalanabilmeleri için öğrencilerin, öğretmenlerin, araştırmacıların ve idari personelin hareketliliğin teşvik edilmesi yönündeki çalışmaların devam ettirilmesini beyan etmiştir." (Prag Bildirisi) 

1.2. Özerk Üniversiteler

"Avrupa Yükseköğretim Kurumları karşılaşacakları zorlulukları kendi adlarına kabul etmekte ve Avrupa Yükseköğretim Alanı'nın oluşturulması sürecinde, ve aynı zamanda 1988 tarihli ‘Bologna Magna Charta Universitatum'un' temel ilkelerinin yeniden uyanışında aktif rol oynamaktadırlar. Bu çok önemlidir, öyle ki Üniversitelerin bağımsızlığı ve özerkliği yükseköğretim ve araştırma sistemlerinin devamlı değişen ihtiyaçlara , toplumun taleplerine, ve bilimsel bilginin ilerlemesine uyum sağlamasını güvence altına almaktadır." (Bologna Bildirisi) 

"Bakanlar, iç organizasyon ve yönetim ile ilgili kararların alınması doğrultusunda yetkinin kurumların kendisinde olması konusunda hem fikirdir." (Berlin Bildirisi) 

1.3. Yükseköğretim Yönetimine Öğrenci Katılımı

"Bakanlar, üniversiteler ve diğer yükseköğretim kurumlarında eğitimin düzenlenmesi ve içeriğin oluşturulması sürecine öğrencilerin katılması ve yön vermesi gerektiğini belirtmektedirler." (Prag Bildirisi)

"Bakanlar öğrenci organizasyonlarının Bologna Sürecine yapıcı katılımlarını dikkate almakta ve öğrencilerin özellikle gelecekteki faaliyetlerin ilk aşamasında olmak üzere süreç boyunca devamlı olarak yer almalarına duyulan ihtiyacı vurgulamaktadır. Öğrenciler yükseköğretim yönetiminin tam ortaklarıdır. Bakanlar, Avrupa Yükseköğretim Alanı boyunca öğrenci katılımını garanti altına alan ulusal ölçütlerin büyük çoğunlukla mevcut olduğunun bilincindedir. Aynı zamanda, Bakanlar yükseköğretim yönetimine öğrencilerin katılımının artırılması için gerekli yolların tanımlanması için kurumlar ve öğrenci organizasyonlarından talep etmektedir." (Berlin Bildirisi)

1.4. Kamusal Sorumluluk olarak Yükseköğretim

"Bakanlar, yükseköğretimin bir kamu malı olarak ele alınması gerektiği, bir kamusal sorumluluk olduğu ve öyle olmaya devam edeceği fikrini desteklemiştir..." (Prag Bildirisi)

1.5. Bologna Süreci'nin Sosyal Boyutu

"Bakanlar, Bologna Süreci'nin sosyal boyutunun önemi üzerinde hem fikirdir. Rekabetçiliği artırma ihtiyacı Avrupa Yükseköğretim Alanı'nın sosyal özelliklerinin geliştirilmesi hedefi- sosyal uyumun güçlendirilmesi, hem ulus hem Avrupa seviyesinde sosyal ve cinsiyetler arası eşitsizliklerin azaltılması- ile dengelenmelidir." (Berlin Bildirisi)

2. HEDEFLER

Bologna Süreci hedefleri 10 Eylem Başlığı altında özetlenmiştir. Bütün üyelerle müşterek olarak, başvuran ülkelerin hepsi 2010 yılına kadar Bologna Bildirisi ile tanımlanan, Prag ve Berlin Bildirileri ile ise tamamlanan ortak hedeflere ulaşmak zorundadır. 2005 için konan üç ara hedef Berlin Bildirisi'nde açıklanmıştır.

2.1. Bologna Eylem Başlıkları

Bologna Bildirisi'nde altı eylem başlığı ortaya konmuştur:

1. Kolaylıkla anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir dereceler sisteminin benimsenmesi

2. İki Aşamalı Sistemin Benimsenmesi

3. Kredi Sistemi'nin Oluşturulması

4. Hareketliliğin Teşvik Edilmesi

5. Kalite Güvencesi konusunda Avrupa işbirliğinin Teşvik Edilmesi

6. Yükseköğretimde Avrupa Boyutunun Teşvik Edilmesi

Prag Bildirisi'nde üç eylem başlığı daha eklenmiştir:

7. Yaşam boyu öğrenim

8. Yükseköğretim Kurumları ve Öğrenciler

9. Avrupa Yükseköğretim Alanı'nın (EHEA) Çekiciliği'nin Teşvik Edilmesi

Berlin Bildirisi'nde son eylem başlığı ilave edilmiştir:

10. Doktora çalışmaları ve Avrupa Yükseköğretim Alanı(EHEA) ile Avrupa Araştırma Alanı (ERA) arasındaki sinerji

Bologna Süreci'nin çeşitli eylem başlıkları Bologna İzleme Grubu'nun 2003-2005 Çalışma Programı'nda yansıtılmıştır. Bologna Süreci'nin sosyal boyutu geniş kapsamlı veya çapraz eylem başlığı olarak görülebilir.

3. MUHTEMEL YENİ ÜYELERDEN RAPORLAR

Bologna Süreci'nin bütün üyelerinden Bergen Bakanlar Konferansı'ndan önce ulusal bir rapor yayımlamaları istenmiştir. Aynı zamanda, olası üyelerden de benzer biçimde bir rapor yazmaları talep edilmiştir.

Bakanlar Berlin'de üç ara dönem önceliği tanımlamıştır: kalite güvencesi, iki-aşamalı derece sistemi, derecelerin ve eğitim sürelerinin tanınması. Bu hedeflerin 40 Üye Devlet tarafından hayata geçirilmesi Durum Değerlendirme uygulamasının konusudur. Durum değerlendirmesinin bir parçası olmamasına rağmen, muhtemel üyelerden kendi yükseköğretim sistemlerinde mevcut (veya planlanan) reformların bu hedefleri hangi dereceye kadar gerçekleştirebileceğinin belirtilmesi istenmektedir. Kendine özgü hedefler aşağıda belirtilmiştir:

3.1 Kalite Güvencesi

Kalite güvencesi, en başta kurumların sorumluluğunda olmalıdır.

Ulusal kalite güvencesi sistemi aşağıda belirtilen unsurları içermelidir:

* Süreçte yer alan kurum ve kuruluşların sorumluluklarının tanımlanması

* Program ve kurumların değerlendirilmesi (dahili değerlendirme, harici gözden geçirme, öğrencilerin katılımı, ve sonuçların yayımlanması)

* Akreditasyon, belgelendirme veya karşılaştırılabilir işlemler sistemi-

3.2 İki Aşamalı Derece Sistemi

Yükseköğretim iki temel aşamalı ulusal derece sistemi üzerine kuruludur. İkinci aşamaya geçmek için en az üç yıl süren ilk aşamanın başarılı bir şekilde tamamlanması gerekmektedir. İlk aşama sonrasında elde edilen bilgi,beceri ve yetkinlikler iş piyasasının beklentilerine cevap verecek şekilde istihdam edilebilirliği artırmalıdır. İkinci aşama sonunda ise yüksek lisans ve/veya doktora derecesi elde edilir.

3.3 Derecelerin ve Eğitim Sürelerinin Tanınması

Kolaylıkla anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir dereceler sisteminin benimsenmesi hususunda, üyeler Lizbon Tanıma Anlaşması'nı imzalamaya teşvik edilmiştir. Buna ilaveten, üyeler mezun olan her öğrencinin otomatik ve ücretsiz olarak yaygın Avrupa dillerinden birinde Diploma Eki alması gerektiği konusunda hem fikirdir.

4. Başvuru İşlemleri

Muhtemel üyeler, bir nüshası BFUG Başkanlığı'na olmak üzere, başvurularını bir sonraki Bakanlar Konferansı'na ev sahipliği yapacak olan ülkenin Yükseköğretimden sorumlu Bakanı'na göndermelidir. Yükseköğretimden sorumlu Bakan tarafından imzalanacak başvurularında ülkeler Bologna Süreci ilke ve hedeflerini kendi yükseköğretim sistemlerinde uygulayacaklarını bildirmelidir. Başvuru, Bologna Süreci ışığında ülkelerin mevcut yükseköğretim politikaları ve Sürecin hedeflerinin gerçekleştirilmesi için yapılması gereken reformlar hakkında bir rapor ile tamamlanmalıdır. İlgili şablon bahsi geçen rapor çerçevesinde konu başlıkları ve temel soruları tanımlamaktadır.

Bir başvuru teslim alındığında, BFUG Başkanlığı ve Sekreteryası tarafından öngörülen işlemlerin yerine getirildiği doğrulanacaktır. Başvurunun alındığına dair teyit belgesi başvuran ülkeye yollanacaktır. Aynı zamanda, BFUG başvuru hakkında bilgilendirilecektir. Başvuran ülke sonrasında Bologna Süreci ile ilgili seminerlere ve diğer etkinliklere davet edilecektir.
 
 

Bolonya Sürecine Üye olan Ülkeler:
 
• 19 Haziran 1999 Bologna Konferansında Bolonya Sürecine katılan 29 ülke:
 
Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İzlanda, İtalya, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Hollanda, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovak Cumhuriyeti, Slovenya, İspanya, İsveç, İsviçre, İngiltere ve İrlanda.

• 19 Mayıs 2001 Prag Bakanlar Konferansında Bolonya Sürecine katılan ülke sayısı 33 olmuştur:

Hırvatistan, Kıbrıs, Lihtenştayn ve Türkiye.

• 19 Eylül 2003 Berlin Bakanlar Konferansında üye sayısı 40'a yükselmiştir:

Arnavutluk, Andora, Bosna-Hersek, Vatikan Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu, Sırbistan-Karadağ ve Makedonya.

• 18-19 Mayıs 2005 Bergen Bakanlar Konferansında Sürece dahil olan ülke sayısı 45'e ulaşmıştır:

Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan, Moldova ve Ukrayna.

*Karadağ'ın 2006'da bağımsızlığını ilan etmesinin ardından 2007 yılında gerşekleştirilen Londra Bakanlar Konferansında alınan karar ile Karadağ'ın sürece sürece dahil olmasıyla üye ülke sayısı 46'ya yükselmiştir.
 
• 11-12 Mart 2010 tarihinde gerçekleştirilen Budapeşte-Viyana Bakanlar Toplantısı'nda Kazakistan'ın da sürece dahil olmasıyla bugün Bologna Süreci, 47 ülkenin üye olduğu geniş bir alana yayılmıştır.

Bolonya Sürecine Üye olan Uluslararası Kuruluşlar:

Bologna İzleme Grubu (Bologna Follow-Up Group, BFUG)'nda oy kullanma hakkına sahip olan Avrupa Komisyonu dışında kalan kuruluşlar, BFUG'nin resmi danışman üyeleridir.

• European Commission (Avrupa Komisyonu),

• Council of Europe (Avrupa Konseyi),

• EUA – European University Association (Avrupa Üniversiteler Birliği),

• EURASHE – European Association Institutions in Higher Education (Avrupa Yükseköğretim Kurumları Birliği),

• ESIB – The National Unions of Students in Europe (Avrupa Ulusal Öğrenci Birlikleri),

• UNESCO-CEPES – Center for Higher Education , (Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Organizasyonu – Yükseköğretim Merkezi)

• EI – Education International Pan-European Structure (Uluslararası Eğitim Avrupa Yapısı),

• ENQA – European Association for Quality Assurance in Higher Education (Avrupa Yükseköğretim Kalite Güvencesi Birliği),

• ETUCE – Union of Industrial and Employers' Confederations of Europe (Avrupa Sanayi ve İşverenler Konfederasyonları Birliği)

Bologna Süreci'nin 10 Eylem Başlığı:

1. Kolay anlaşılır ve birbirleriyle karşılaştırılabilir yükseköğretim diploma ve/veya dereceleri oluşturmak (bu amaç doğrultusunda Diploma Eki uygulamasının geliştirilmesi),

2. Yükseköğretimde Lisans ve Yüksek Lisans olmak üzere iki aşamalı derece sistemine geçmek,

3. Avrupa Kredi Transfer Sistemini (European Credit Transfer System, ECTS) uygulamak,

4. Öğrencilerin ve öğretim görevlilerinin hareketliliğini sağlamak ve yaygınlaştırmak,

5. Yükseköğretimde kalite güvencesi sistemleri ağını oluşturmak ve yaygınlaştırmak,

6. Yükseköğretimde Avrupa boyutunu geliştirmek,

7. Yaşam boyu öğrenimi teşvik etmek,

8. Öğrencilerin ve yükseköğretim kurumlarının sürece aktif katılımını sağlamak,

9. Avrupa Yükseköğretim Alanı'nın cazip hale getirmek,

10. "Avrupa Araştırma Alanı (European Research Area, ERA) ile Avrupa Yükseköğretim Alanı (European Higher Education Area, EHEA) arasında bir sinerji kurmak ve Doktora çalışmaları.

Bologna Süreci, temel olarak uluslararası, ulusal ve kurumsal olmak üzere üç düzeyde yürütülmektedir. Uluslararası düzeyde, sürecin gelişimi ve koordinasyonundan sorumlu olan oluşum Bologna Süreci İzleme Grubu (Bologna Follow-Up Group, BFUG)'dur. BFUG, Bologna Süreci'nin öngördüğü hedeflerin gerçekleştirilmesi için alınacak önlemleri karara bağlamak ve süreç gelişimini takip amacıyla 2001 Prag Avrupa Bakanlar Toplantısında kurulmuştur ve Bologna Süreci'ne dahil olan ülkelerin temsilcilerinden oluşmaktadır. BFUG'a ayrıca, Avrupa Komisyonu (European Commission), Avrupa Konseyi (Council of Europe), Avrupa Üniversiteler Birliği (European University Association, EUA), Avrupa Ulusal Öğrenci Birlikleri (The National Unions of Students in Europe, ESIB), Avrupa Yükseköğretim Kurumları Birliği (European Association of Institutions in Higher Education, EURASHE) ve UNESCO Yükseköğretim Merkezi (UNESCO-CEPES), BFUG'a danışman üye statüsünde dahil edilmişlerdir. Genel olarak, BFUG faaliyetlerini desteklemek üzere oluşturulan BFUG Yönetim Kurulu (BFUG Board)'nun görevleri, Sürecin başarılı bir şekilde yürütülmesini sağlamak, çalışma programının uygulanmasını takip ve koordine etmektir.

Takip edilecek yöntemler ile gelecek iki yıl içerisinde gerçekleştirilmesi planlanan öncelik alanlarını belirlemek ve son iki yıl içerisinde kaydedilen ilerlemeleri değerlendirmek üzere her iki yılda bir Bologna ülkeleri yükseköğretimden sorumlu Bakanlarının katılımı ile Bakanlar konferansı düzenlenmektedir. 1999'da Bologna'da gerçekleştirilen konferansın ardından 2001 yılında Prag'da, 2003'te Berlin'de, 2005 yılında Bergen'de, 2007 yılında Londra'da, 2009 Leuven'de ve son olarak da 2010 Budapeşte'de yapılmıştır.

Bunların yanı sıra, Bakanlar Konferanslarında belirlenen öncelikli konular ile konferanslar sonunda yayımlanan bildirilerde belirtilen hedefler uygulanması ile ilgili güçlükler ve işbirliği kurulması hakkında "Bologna Seminerleri" adı altında, Avrupa'da pek çok seminer, toplantı ve çalıştaylar düzenlenmektedir.

Ulusal düzeyde Bologna Süreci, ülkelerin Yükseköğretimden sorumlu bakanlıkları, ulusal rektörler konferansları/komiteleri, ulusal üniversite birlikleri, ulusal öğrenci birlikleri ile kalite güvencesi kuruluşları, işverenler vb kuruluşlar tarafından yürütülmektedir.

Kurumsal düzeyde, Bologna Süreci, yükseköğretim kurumları, fakülteleri, bölümleri ile öğrenci ve öğretim görevlileri temsilcileri tarafından yürütülmektedir.

Bologna İzleme Grubu (Bologna Follow-Up Group – BFUG)

Bologna Süreci üye ülkeleri ve Avrupa Komisyonu (European Commission) temsilcilerinden oluşan, ve Avrupa Konseyi (Council of Europe), Avrupa Üniversiteler Birliği (European University Association, EUA), Avrupa Ulusal Öğrenci Birlikleri (The National Unions of Students in Europe, ESIB), Avrupa Yükseköğretim Kurumları Birliği (European Association of Institutions in Higher Education, EURASHE) ve Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Organizasyonu – Yükseköğretim Merkezi (UNESCO-CEPES)'nin danışman üye statüsü ile yer aldıkları Bologna İzleme Grubu (BFUG), 2001 Prag Avrupa Bakanlar Konferansı'nda alınan kararla kurulmuştur.

Bologna Sürecinin gelişimi ve koordinasyonundan sorumlu olan BFUG'nin temel görevi sürecin öngördüğü hedeflerin gerçekleştirilmesi için alınacak önlemleri karara bağlamak ve süreç gelişimini takip etmektir.

BFUG, Yönetim Kurulu ve Sekretarya'dan oluşmaktadır:

Sürecin başarılı bir şekilde yürütülmesini sağlamak, çalışma programının uygulanmasını takip ve koordine etmektir.
 
 
BFUG Yönetim Kurulu

BFUG'nin faaliyetlerini desteklemek üzere oluşturulan BFUG Yönetim Kurulu (BFUG Board)'nun görevleri, aşağıda belirtilmiştir:

• Bologna etkinliklerinin gerçekleştirilmesi için gerekli desteğin sağlanması,

• Bologna Süreci hedeflerine ulaşmayı amaçlayan yeni üyelere yardım edilmesi,

• Durum değerlendirmesinin hazırlık aşaması için gerekli faaliyetlerin koordine edilmesi,

• BFUG üyeleri ve/veya BFUG tarafından belirlenen özel konular üzerine uzman olan kişilerden Çalışma Grupları'nın oluşturulması,

• Bir sonraki Bakanlar Konferansı hazırlık sürecinin denetlenmesi ve idare edilmesi.

BFUG, Bologna Süreci hedeflerinin gerçekleştirilmesi için uygun ve gerekli gördüğü takdirde Yönetim Kurulu'nu çeşitli konularda görevlendirebilir. Ancak, resmi kararlar BFUG'un sorumluluğu dahilindedir.

Sekreterya

Sekreterya'nın görevleri :

- Bir sonraki Bakanlar Konferansı'nın düzenlenmesine ilişkin işlerin yürütülmesi,

- BFUG ve Yönetim Kurulu tarafından verilen işlerin yürütülmesi, ve

- BFUG ve Yönetim Kurulu'nun sorumluluğu altındaki Çalışma programının uygulanması ile ilgili görevlerin yerine getirilmesi.